Czym są polskie wilki ?
W kraju nad Wisłą występuje jeden podgatunek wilka szarego. Jest to wilk euroazjatycki (canis lupus lupus). Zobaczymy go zarówno na wolności jak i w niektórych ogrodach zoologicznych :
- wrocławskim,
- opolskim
- bydgoskim
- gdańskim
Jako ciekawostka – zoo „Borysew” (w Mieroszowie koło Łodzi) ma amerykańskie wilki polarne canis lupus arctos.
Ile jest polskich wilków ? gdzie żyją ?
Wilki w Polsce stanowią populację wynoszącą około 2000 osobników powyżej 1 roku życia – taka liczba jest podana w szacunkach z 2019 r. opublikowane przez „Główny Inspektorat Ochrony Środowiska”. Jednak organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną zwierząt leśnych uważają że te szacunki są zawyżone. Różne są metodologie liczenia.
Rozmieszczenie wilków w Polsce jest bardzo nierównomierne. Największe lokalne populacje wilków, których terytoria obejmują duże połacie terenów niezurbanizowanych, są w :
- woj. pomorskim,
- woj. zachodnio-pomorskim,
- woj. podlaskim,
- woj. warmińsko-mazurskim,
- woj. podkarpackim,
- woj. lubuskim.
Na Dolnym Śląsku i Wielkopolsce większość wilczych rodzin zajmuje tereny przy graniczy z lubuskim. W Małopolsce i na Podkarpaciu wilki występują przede wszystkim na obszarach wyżyn i gór oraz w gminach przygranicznych ze Słowacją, a szczególnie w Bieszczadach. Rodzime psowate drapieżniki skupione są też na obszarze który znajduje się na granicach trzech województw – łódzkiego, mazowieckiego oraz świętokrzyskiego. Wiele dużych i małych grup canis lupus lupus żyje blisko brzegów Wisły. W centrum kraju wilki są nieliczne, a ich terytoria są w dużej odległości od siebie.
Ochrona.
O ochronę wilków w Polsce zaczęto dbać dopiero w latach 90-tych. Chociaż nie od razu na całym terenie III Rzeczypospolitej Polskiej wilk był gatunkiem chronionym. Taki status prawny to zwierzę uzyskało dopiero w 1998 roku. Obecnie ochronę psowatego z rodzaju canis regulują 2 akty prawne :
1) „Ustawa o ochronie przyrody” z dnia 14 IV 2004 r. – Dz. U. z 2013 r. poz. 627,
2) Rozporządzenia Ministra Środowiska „w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt” z dnia 16 XII 2016 r. – Dz.U. 2016 poz. 2183.
W praktyce oznacza to że przestępstwem jest stosowanie wobec wilków : okaleczania, łapania, pozbawiania ich wolności czy pozbawianie życia. Ponadto zakazuje się dewastacji siedlisk oraz nor (co za tym idzie karane jest także zabijanie szczeniąt).
Wilki w Polsce są także chronione na podstawie umów międzynarodowych :
1) Postanowienia Konwencji Berneńskiej (załącznik II), którą Polska ratyfikowała 13 IX 1995 roku, a 108 dni później Konwencja zaczęła obowiązywać (treść – https://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/re/1979-1.html).
2) Dyrektywa Unii Europejskiej „w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory” nr 92/43/EWG z dnia 21 V 1992 r.oku (treść dokumentu – https://orka.sejm.gov.pl/Drektywy.nsf/all/31992L0043/$File/31992L0043.pdf)
Inicjatywy organizacji pozarządowych.
Oprócz państwowych instytucji także organizacje pozarządowe chronią wilki i edukują obywateli na temat tych leśnych drapieżników :
1) Stowarzyszenie dla Natury „Wilk” – https://www.polskiwilk.org.pl/
2) Stowarzyszenie „Z szarym za płotem” – https://zszarymzaplotem.pl/
3) Fundacja „Pra Weda” – https://www.instagram.com/wilkoterapia/ (brak strony internetowej).
4) Fundacja „Canis media” – https://canismedia.pl/
5) Pracownia na rzecz Wszystkich istot – https://pracownia.org.pl/
To oczywiście kilka przykładów organizacji zajmujących się ochroną polskiej fauny, są także oddziały międzynarodowych fundacji takich jak The World Wide Found for Nature (znane jako WWF) czy Fundacja Save – polska filia organizacji Wildlife Conservation Fund.
Powyższe organizacje :
- piszą petycje,
- publikują treści edukacyjne (poprzez internet lub tradycyjne media), przeprowadzają spotkania z mieszkańcami miasteczek i wsi podczas których przekazują wiedzę o wilkach w Polsce i na świece – tematyką jest pokojowe życie w sąsiedztwie wilków i zrozumienie zachowania tych drapieżników,
- działają w sprawach sądowych dotyczących zabitych wilków,
- SDN wilk prowadzi lecznice dla rannych zwierząt, w tym wilków,
- WWF wydaje hodowcom pastuchy elektryczne, a F. „Canis media” w 2027 r. rozpocznie własny program zabezpieczeń gospodarstw przed atakami drapieżników,
- działają na rzecz poprawy wizerunku canis lupus w społeczeństwie.
Dzięki tym działaniom i wsparciu osób którym los wilków w Polsce leży na sercu pojawia się nadzieja na przyszłość w której mniej wilków będzie cierpieć w wyniku ludzkiej działalności. Wilki i ludzie nie są skazani na bycie wrogami.
Czy wilk w Polsce to gatunek zagrożony ?
Obecnie wilki w Polsce nie mają statusu gatunku zagrożonego. Liczba osobników z jego gatunku nie kwalifikuje go do takiego statusu. Jednakże istnieją zagrożenia dla status quo polskich wilków.
Wyzwania dla ochrony gatunku.
Populacja wilka eurazjatyckiego w naszym kraju ponosi straty w wyniku kłusownictwa, nielegalnych polowań, ale też wypadków drogowych. Szacunki Stowarzyszenia dla Natury „Wilk” wskazują iż :
– rocznie ginie ok. 140 wilków,
– w latach 2002-2019 we wnyki wpadły 33 osobniki z czego w wyniku obrażeń zmarło 21.
Wielu myśliwych ignoruje zakaz zabijania wilków, a nawet podejmuje działania mające na celu straszenie i wzbudzenie nienawiści do tych drapieżników. Ludzie ci posuwają często do kłamstw i manipulacji a ponadto mają wsparcie niektórych urzędników wliczając w to polskich posłów.
Ochronę wilków utrudnia także mała powierzchnia parków narodowych i rezerwatów przyrody. Większość polskich lasów to obszary rekreacyjne lub gospodarcze. Wilk swoją ekspansję rozszerzyły właśnie na tego typu tereny, gdzie coraz trudniej im nie napotkać człowieka. Jednak same wilki, które są z natury ciekawskie, podchodzą coraz bliżej wsi i miasteczek. Rzadziej zdarza się że wchodzą na przedmieścia metropolii.
Wielu ludzi będących w lesie nie zachowuje się odpowiedzialnie, nie przestrzega kluczowych zasad, przez co zakłócają egzystencje leśnych zwierząt, w tym canis lupus. Na blogu jest artykuł o tym jak zachować się gdy spotkamy wilka.
Ignorowany jest także zakaz jeżdżenia po drogach leśnych bez stosownego zezwolenia. W konsekwencji tworzy to hałas
Polska ze względu na potrzeby ekonomiczne i rozwojowe, rozbudowuje infrastrukturę transportową. Wadą budowania nowych szlaków komunikacyjnych jest przecinanie obszarów po których przemieszczają się dzikie zwierzęta w tym wilki. W konsekwencji dochodzi do izolacji rodzin tych psowatych co negatywnie wpływa na ich rozmnażanie ponieważ nie dochodzi do wymiany genów między obcymi wilkami z różnych obszarów. Chów wsobny wśród zwierząt doprowadza ostatecznie do wyniszczenia populacji.
Polskie wilki zarówno w parkach narodowych, rezerwatach jak i po za nimi jest narażony na różnego rodzaju zagrożenia.
Innym zagrożeniem dla wilków w Polsce są przepisy unijne – zmienia się ich kierunek na osłabienie ochrony.
Najpopularniejsze polskie książki o wilkach.
Oprócz książek zagranicznych autorów którzy popularyzują wiedzę na temat wilków lub opisują kwestie relacji tych psowatych i ludzi w Polsce są także rodzimi autorzy opublikowali swoje prace :
1) „Wilki, historie prawdziwe” (wydane w 2022 r.) – autorzy to Michał Figura, Aleksandra i Daniel Mizelińscy.
To bardziej połączenie komiksu z naukowymi uwagami autorów. Historie poszczególnych wilków zostały opisane na podstawie obserwacji tych zwierząt. Opisane jest dokładne także rozmieszczenie i mapa na której zaznaczone jest do jakiej wilczej rodziny należą poszczególne terytoria. Pozycja skierowana zarówna do dzieci jak i dorosłych zainteresowanych wilkami.
2) „Wilki” (wyd. w 2015 r.) – autorstwa dziennikarza Adama Wajraka.
Dziennikarz opisuje swoje doświadczenia z wilkami i dzieli się swoimi wnioskami i przemyśleniami. Na okładce widnieje zdanie „To była największa przygoda mojego życia, chciałbym żeby się powtórzyła”.
3) „Gawędy o wilkach i innych zwierzętach” (najnowsze wydanie jest z 2020 r.) – książka napisana przez Marcina Kostrzyńskiego.
Obserwator dzikiej przyrody który zamieszkał blisko lasu udzielał pomocy pokrzywdzonym dzikim zwierzętom, w tym także wilkom co opisał w „Gawędach”.
4) „Instynkt – o wilkach w polskich lasach” (pozycja opublikowana w 2021 r. ) – autorką jest Anna Maziuk.
Dziennikarka popularyzująca wiedzę o przyrodzie opisuje historie populacji wilków w Polsce w XX i XXI wieku. W książce może także zapoznać się z opinią autorki o sytuacji canis lupus w naszym kraju.
Oprócz powyższych pozycji są także książki zarówno naukowe jak i skupiające się na opisywanych doświadczeniach naukowców i członków fundacji pomagających w ochronie wilków i edukowaniu społeczeństwa o naszych drapieżnikach z rodzaju canis.
Znaczenie w kulturze Polski.
Tu zachęcam do przeczytania artykułu o znaczeniu wilka w polskim folkorze.
