Wilki w kulturach Bliskiego Wschodu różnie są postrzegane :
W Turcji to wilczyca miała dać początek wszystkim Turkom.
W krajach arabskich i Iranie wilki to szczwane bestie i szkodniki. W niektórych islamskich pismach wiążę się te psowate z szatanem.
Jednak nawet tu są wyjątki (tak jak w przypadku europejskich legend) o których przeczytasz w tym artykule. Zacznę jednak od Turków.
Asena - wilczyca matką ludów turkijskich.
Ludy tureckie od wielu pokoleń otaczają wilki czcią. Plemiona tureckie według swojej mitologii mają wywodzić się od wilków. O mitycznych przodkach ludów tureckich można dowiedzieć się z bardzo starej legendy o Asenie.
Wilczyca ratunkiem dla uciśnionych.
Według legendy pewna wioska zlokalizowana gdzie na północy Chin, miała zostać najechana przez chińskich żołnierzy. Doszło do pogromu mieszkańców, ale jeden chłopiec ocalał.
Rannego młodzieńca odnalazła Asena, która była wilczycą z błękitną grzywą. Opiekowała się ostatnim ocalałym. Gdy chłopiec odzyskał zdrowie i siły, Wszedł w związek miłośny ze swoją wybawicielką. Wadera zaszła w ciążę z młodzieńcem.
Wkrótce jednak musiała uciekać przed żołnierzami, którzy wcześniej napadli na wieś. Wadera przepłynęła przez morze do jaskini w pobliżu gór Qocho. Tam bezpiecznie urodziła przodków ludów tureckich, a byli oni 10 chłopcami, którzy w połowie byli wilkami. Gdy chłopcy stali się mężczyznami to spośród nich Yizhi Nishidu zostaje przywódcą. Zakłada on klan Ashina, który rozpoczyna budowę imperium Göktürk.
Od legendy do narodowego symbolu.
We współczesnej Turcji jest kilka miejsc gdzie został umieszczony wizerunek wilczycy lub jej imieniem nazwano jakiś obiekt :
- w tureckich siłach powietrznych powietrzny tankowiec Boeing KC-135 Stratotanker ma nazwę „Asenas”,
- na scenie teatru, który znajduje się w pałacu Mustafy Kemala Atatürka – pierwszego prezydenta Turcji – jest wytłoczona płaskorzeźba ukazująca wilczycę,
- imieniem Aseny nazwano hotel w Kusadasi (nad morzem Egejskim),
- założycielka tureckiej Dobrej Partii (İYİ Party) pani Meral Aksener nazywana jest Aseną.
Poza mitami ludów tureckich wilki w kulturach Bliskiego Wschodu nie zyskują takiego znaczenia.
Wilcza opiekunka Zaratusztry.
W irańskich legendach wilki są ukazane w negatywny sposób. Według Awesty, świętego tekstu zaratusztrian, wilki to istoty pochodzące z „ciemności” złego ducha Ahrimana.
Nie mniej jednak spośród wilków (opisywanych w świętej księdze najgorszymi przymiotnikami), znalazła się wilczyca o dobrym sercu.
Chłopiec uratowany przez waderę.
Według Awesty Zaratusztra, perski kapłan i prorok, jako bezbronne dziecko miał zostać zaniesiony przez demoniczne i złe istoty, zwane Dewami, do legowiska bestii, która miała pożreć małego chłopca. Bestią tą była wadera, która po zobaczeniu pozostawionego na żer małego chłopca nie tylko go nie zjadła, ale zaopiekowała się nim tak jakby był jej dzieckiem. Zaratusztra pod opieką wadery był bezpieczny i nie zaznał głodu.
Podobną legendę w której wilczyca ratuje przyszłego lidera można znaleźć między innymi w micie założycielskim Rzymu.
Wilki w zaratusztrianizmie.
„Zły duch wytworzył ciemnego i złodziejskiego wilka, najgodniejszego ciemności, szkodliwego, z najciemniejszej rasy, o czarnym ciele astralnym, gryzącego, bez sierści, bezpłodnego i z tymże rozpadającym się ciałem astralnym, z tego powodu, że gdy rozrywa owcę, najpierw sierść jego może odpaść od ciała.”
Czeczeńska legenda o wilczycy.
W czeczeńskiej kulturze jest opowieść o dzielnej waderze która ratuje życie na Ziemi – jej fabuła dzieje się na początku istnienia świata i ludzkości.
Początek legendy - zły i zawiedziony Bóg.
Pośród opowieści kaukaskiego ludu jest czeczeńska legenda o wilczycy. Legenda zaczyna się po stworzeniu żywych istot przez Allaha (czyli „boga jedynego”), który był zawiedziony i rozłoszczony postępowaniem ludzi, których stworzył. Łamali ustalone przez Stwórcę przykazania i nic nie zapowiadało by zeszli z drogi grzechu i rozpusty.
Bóg zsyła karę na świat.
Bóg nie miał zamiaru bezczynnie przyglądać się temu co robią nieposłuszni ludzie.
Allah postanowił że oczyści zdegenerowany świat wysyłając potężną wichurę, która zniszczy wszystko co dotąd Bóg stworzył na Ziemi. Zesłany huragan zgodnie ze swoim przeznaczeniem siał zniszczenie i śmierć. Jego ofiarami padało wszystko co żywe – ludzie, zwierzęta i roślinność. Silniejsi spychali słabszych by móc szybciej uciec przez ofiar było jeszcze więcej.
Wilcza odwaga kontra wichura.
Gdy wszystkie żyjące istoty były przekonane, że nastał czas nieuniknionej zagłady, to niespodziewanie przeciw śmiercionośnemu żywiołowi stanęła wilczyca. Była ona matką szczeniąt, które chciała ochronić własnym ciałem przed niszczycielską wichurą.
Opór wadery dostrzegł sam Stwórca. Zwiększył on siłę wiatru, ale zdeterminowana wilcza matka pozostała nie ugięta. Inne zwierzęta i ludzie widząc niesamowitą odwagę samicy, zdecydowały się do niej dołączyć by razem stawić opór potędze żywiołu.
Wadera ratuje świat.
Allah widząc do czego doszło uznał że trzeba uciszyć żywioł. Zakończył wtedy niszczenie świata, bo niemożliwe było dokonanie tego z powodu jednej, dumnej i odważnej istoty, którą była wilcza matka. Był pełen podziwu i szacunku dla bohaterskiej wadery i stwierdził że jest ona godna ocalenia, a pozostałe istoty żyły w spokoju.
Czeczeni potomkami dzielnej wadery.
„Bűsanna buorz yexkaş düniençu dövlla txuo”(tłum. „Narodziliśmy się tej nocy gdy szczeniła się wilczyca”
Jak Czeczeni postrzegają wilki ?
W kulturze Czeczenów wilkom przypisuje się cechy takie duma i niezmierna odwaga oraz uważa się wilki za zwierzęta które najbardziej cenią sobie wolność. Dla tego narodu canis lupus jest symbolem niezależności oraz znakiem obrońców ojczyzny i wiary.
W starym godle i na fladze Czeczeńskiej Republiki Iczkeri (gdy jej mieszkańcy zbuntowali się przeciwko Rosji) jest zamieszczony wizerunek wadery patrzącej na każdego co ją widzi. Po 1994 r. nowe rządy republiki zmieniły flagę i herb. Jednak Czeczeni którzy nie chcą podporządkować się Federacji Rosyjskiej wciąż używają symbolu wadery.
Wilki w Koranie.
Pisząc o wilkach w kulturach Bliskiego Wschodu nie można pominąć Koranu. Jednak w tej świętej muzułmańskiej księdze słowo wilk występuje trzy razy i to w negatywnym kontekście :
12.13: „Powiedział: Z pewnością smuci mnie to, że go zabieracie, i obawiam się, aby wilk go nie pożarł, podczas gdy wy nie zwracacie na niego uwagi”.
12.14: „Powiedzieli: Z pewnością, gdyby wilk go pożarł, pomimo tego, że jesteśmy (silną) kompanią, z pewnością ponieślibyśmy stratę”.
12.17: „Powiedzieli: O nasz ojcze! Z pewnością pojechaliśmy w pogoń i zostawiliśmy Yusufa z naszym dobytkiem, więc wilk go pożarł i nie uwierzycie nam, chociaż jesteśmy prawdomówni”.
Wilki o których wspomina się w Koranie mogły należeć do arabskiego podgatunku wilków szarych.
Materiały źródłowe :
1) „The Ethnogonic Tales of the Türks” (publ. w 2018 r.) – Autor : P. B. Golden
2) „A history of Zoroastrianism” (publ. w 1989 r.) – Autor : M. Boyce.
3) „Chechens: Culture and Society” (wyd. 2014 r.) – Autor : K. S. Layton.
Wsparcie dla portalu.
Chcesz mieć swój udział w tworzeniu największej skarbnicy wiedzy o wilkach w polskim internecie ?
Dowiedz się jak możesz wesprzeć Wilczy portal 🙂
