Reintrodukcja wilka szarego na pierwotne tereny gatunku to złożony i trudny proces. W sporej mierze powodzenie reintrodukcji zależy od tego kilku czynników :
jak bardzo zbliżony do wyginięcia jest podgatunek wilka szarego objętego procesem odnowy populacji,
obszary, które mają być ponownie zasiedlone przez wilki, powinny być niemal nienaruszone przez ludzką działalność oraz obfitować w zwierzynę.
Zarówno w Europie jak i Ameryce Północnej podjęto lub podejmuje się próby przywracania wilków na ich historyczne tereny. Wynik takie przedsięwzięcia jest może być różny.
Historia wilków w Yelllowstone.
Od powstania znanego amerykańskiego parku narodowego wilki nie były mile widziane. W 1872 roku, kiedy utworzono Yellowstone National Park, nie było jeszcze prawnej ochrony dzikiej przyrody w parku, a wilk był powszechnie uważany za niepożądanego drapieżnika. W 1883 r. rząd USA wydał zakaz polowania na parkowe zwierzęta, ale to prawo nie objęło zwierząt z rodzaju canis i kilku innych gatunków drapieżników.
Usuwanie wilków szarych.
Przez prawie 100 lat canis lupus był tępiony na terenie stanu Wyoming. Grupy ludzi mordujących wilki używały pułapek, trucizn i broni palnej. Niszczenie lokalnej populacji wilków napędzały rządowe programy nagród. Polowania ustały po zakończeniu stosowania „polityki kontroli drapieżników” w 1933 r.. Uznano że te drapieżniki zostały całkowicie wytępione z terenu p. n. Yellowstone i okolicy.
Lepsze czasy po 100 latach tępienia.
Wilki jednak przetrwały w odległym północno-wschodnim zakątku Minnesoty, pośród lasów i jezior dokąd ludzie raczej nie zapuszczali się. W 1973 r. te zwierzęta zostały objęte ochroną na mocy federalnej „Ustawy o gatunkach zagrożonych„. Dzięki temu aktowi prawnemu znacznie zmniejszyły się polowania w wielu stanach także w Wyoming.
Wilki na terenie środkowo-zachodniego USA bez pomocy ludzi starały się powrócić na tereny, które należały do ich przodków. Z czasem zaczęto zauważać samotne osobniki lub wilcze pary.
Odbudowa populacji ważnego drapieżnika.
W 1995 r. departamenty ds. środowiska Kanady i USA podjęły współpracę w celu stopniowej reintrodukcji wilka szarego na obszary na których został wytępiony.
Przywracanie tego gatunku drapieżnika rozpoczęto od schwytania 14 wilków z różnych stad z prowincji Alberta w Kanadzie. Uśpiono i przywieziono je dwoma transportami do Yellowstone w styczniu a.d. 1995 po czym wypuszczono na wolność. Do końca roku ich liczba wzrosła do 21.
Populacja wilków na przestrzeni lat wahała się co zostało opisane poniższa tabela :
Oczywiście historia przywracania wilków na tereny Yellowstone to nie tylko dane liczbowe.
Najistotniejsze dla przyrody (a co za tym idzie także dla ludzi) jest ciąg zmian jakie przyniosła reintrodukcja wilka.
Oto co się zmieniło gdy wilki ponownie zagościł w światowej sławy amerykańskim parku narodowym :
1) Przed 1995 r. kojoty (canis latrans) zajmowały tereny po wytępionych wilkach. Jednak te drapieżniki nie zabijały wystarczającej ilości kopytnych co spowodowało zaburzenie w lokalnej faunie i florze. Po powrocie wilków liczba łosi, sarn i jeleni zredukowała się. Jednakże rozpoczęły się także mordercze walki między wilkami i kojotami (o tym jakie relacje panują miedzy tymi canis można przeczytać w artykule pt. „Z którymi zwierzętami wilki współpracują, a z którymi walczą”).
2) Gdy zmniejszała się populacja amerykańskich łosi (alces americanus) to zaczęły rozpowszechniać się drzewa takie jak osika i wierzba. Przed reintrodukcją wilka zwierzęta kopytne spędzały dużo czasu na żerowaniu przy tych drzewach niszcząc przy tym ich skupiska. Rośliny nie były w stanie odrabiać strat przy nadmiernej ilości łosi.
Dzięki wilkom leśne kopytne nie przebywały długo w jednym miejscu oraz zrezygnowały zapuszczania się w gęste zarośla, a nawet mniej pasły się na łąkach. Wilki zwiększyły u łosi poziom stresu i poniekąd zmniejszyły wskaźnik urodzeń tych kopytnych.
3) Kojoty większość walk z wilkami przegrywały w wyniku czego ich liczba zmniejszyła się a ponadto musiały opuścić otwarte łąki przenosząc się na strome tereny. Na rosnącej przewadze wilków nad kojotami skorzystały bobry, które ponownie zagościły w parku Yellowstone gdzie miały coraz lepsze warunki do życia.
Byt lisów także uległ zmianie na lepsze, ponieważ ich populacja zwiększyła się. Coraz rzadziej natrafiały na kojoty, których to z kolei było coraz mniej.
4) Populacja bobrów z czasem odtworzyła się. Zwierzęta te wykorzystują drzewa takie jak wierzby, których drzewostany (po spadku populacji łosi) rozrastały się. Bobry dzięki temu miały więcej budulca do swoich tam.
Na tych konstrukcjach korzysta oczywiście środowisko ponieważ tamy wyrównują sezonowe pulsy spływu. Ponadto przechowują wodę w celu uzupełnienia jej poziomu i zapewniają chłód , oraz zacienienie dla ryb w rzekach. Tamy bobrowe również przeciwdziałają erozji i tworzą nowe stawy i siedliska bagienne dla łosi, wydr, norek, ptaków brodzących, ptactwa wodnego, ryb, płazów i wielu innych rodzajów istot.
5) Niedźwiedzie grizzly z roku na rok stawały się coraz liczniejsze w Yellowstone. Powodem wzrostu ich populacji był wzrost ich ulubionego przysmaku czyli jagód. Jagody mogły się rozpowszechniać ponieważ… zmniejszyła się populacja łosi, które podjadając drzewostany ograniczały rozrost owoców leśnych. Jednak niedźwiedź nie samymi jagodami żyje. Ten wielki ssak gustuje także w padlinie pozostawionej przez wilki
6) Wilki zazwyczaj nie zjadają swoich ofiar do „gołej kości” (o ile baza pokarmowa jest duża). Niezjedzone resztki upolowanego stworzenia stanowią pokarm dla wielu gatunków. Po padlinę pozostawioną przez wilki jak zwykle „zgłasza się” wielu chętnych. W Yellowstone do padliny podchodzą :
- ptaki duże (orły przednie i bieliki amerykańskie) i małe (sójki, kruki, sroki),
- kuny,
- rosomaki,
- kojoty (które po reintrodukcji wilków straciły swoją pozycję w lokalnym środowisku, ale także trochę korzystają na obecności wilków).
- owady i tzw robactwo żerujące na martwym mięsie (szczególnie muchy).
Ratowanie wilka meksykańskiego.
W 1980 r. podjęto działania w celu odtworzenia populacji meksykańskiego podgatunku wilka szarego (canis lupus baileyi) zaczynając na terenach Arizony i Nowego Meksyku. Po wielu latach od rozpoczęcia reintrodukcji wilki zaczęły pojawiać się także na terenie państwa Meksyk. Jednak nie obyło się bez przeszkód. Niestety meksykański psowaty ma bardzo niesprzyjające warunki do egzystencji. Nie brak ludzi którzy strzelają, trują, lub zniewalają przedstawicieli canis lupus baileyi. Mimo dużej skali szkodliwych działań meksykańskich wilków jest coraz więcej co budzi nadzieję na wzbogacenie bioróżnorodności na terenach między Meksykiem a USA.
Kolejnym problemem jest mur na granicy amerykańsko-meksykańskiej który rozdziela amerykańską populację od meksykańskiej.
Reintrodukcje w Europie.
W krajach europejskich od lat 80-tych rozważa się przywracanie canis lupus na niektóre jego pierwotne tereny. Prawdopodobnie takie działania zostaną podjęte w krajach skandynawskich oraz zachodnioeuropejskich np. we Francji. Istnieją plany, ale pozostające w sferze teorii, reintrodukcji wilka na tereny Wielkiej Brytanii i Irlandii.
Jak dotąd ten gatunek psowatych zwiększa swoją populację na Starym kontynencie dzięki respektowaniu przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego i wystarczająco bogatej bazy pokarmowej. Choć w tym roku Władze Unii Europejskiej w 2024 r. podjęły zmianę w kierunku złagodzenia przepisów dotyczących polowań na wilka.
Ostateczne wnioski.
Przywrócenie jednego gatunku daje ciąg pozytywnych następstw dla środowiska naturalnego. Tak samo w przypadku wilka. Opisane w tym artykule działania tylko potwierdzają jak ważne są wilki dla funkcjonowania ekosystemu i że nie brakuje ludzi, którzy są tego świadomi. Tam gdzie znikną drapieżniki, tam dojdzie do ekologicznej katastrofy.
Materiały źródłowe :
- O P. N. Yellowstone : „The yellowstone story – A history of Our First National Park” (publ. 1996 r.) – L. Aubrey.
- Artykuł „Wild population of endangered Mexican wolves keeps growing” (publ. 2021 r.) – S. M. Bryan.
- „The return of the Wolf in Europe” – portal Rewilding Europe.
- Artykuł „Wolves and brown bears among wildlife making ‘exciting’ comeback in Europe” (publ. 2022 r.) – P. Weston.
