Jak przebiegała ewolucja wilka ? odpowiedzią na to pytanie będzie opis genezy powstania współczesnych wilków wraz z teoriami różnych badaczy dotyczących poszczególnych etapów ewolucji.
Historia tego jak powstały wilki które znasz obecnie jest nie tylko długa (proces trwał miliony lat), ale też bardzo złożona. Na dodatek badacze do dziś nie ustalili jednolitej (pod względem szczegółów) wersji jak przebiegła ewolucja od drapieżnika Eucyon davisi do wilka szarego (canis lupus) – od którego wyodrębniło się ponad ponad 20 podgatunków.
Początek rodziny psowatych.
Omówienie zagadnienia ewolucji wilków warto zacząć od pytania jak powstała rodzina psowatych ?
Wszystkie ssaki drapieżne wywodzą z rzędu Carnivora czyli mięsożerców – pierwsi przedstawiciele pojawili się 65 mln lat temu.
40 mln lat temu spośród mięsożerców zaczęła wyodrębniać się rodzina psowatych, której początek dał Leptocyon.
Ok. 12 mln lat temu wyewoluowały lisopodobne z rodzaju Vulpes (do którego należą wszystkie gatunki lisów) i wilkopodobne dające początek rodzajowi canis. Jednak pojawienie się pierwszych wilków, kojotów i szakali poprzedziło powstanie pewnego gatunku w Ameryce Północnej ok. 10 mln lat temu.
Przodek rodzaju canis.
Tym przodkiem był Eucyon davisi.
To prehistoryczne stworzenie pojawiło się na ziemi, jak szacują archeolodzy, 10 mln lat temu. Jego rozmiary były zbliżone rozmiarów współczesnego szakala. Eucyon :
- ważył od 9 do 15 kg,
- długość jego czaszki wynosiła 20 cm,
- jego wysokość w kłębie to była 40 cm.
Ten gatunek swój początek miał prawdopodobnie w Ameryce Płn.. Z czasem rozpowszechnił się na tereny które obecnie należą do USA (Arizona , Nevada, Nebraska, Nowy Meksyk, Oklahoma, Oregon, Waszyngton, Wyoming i Teksas), Kanady (Terytoria Północno-Zachodnie), Chin, Etiopii, Francji, Włoch, Kazachstanu, Kenii, Mongolii i Ukrainy. To w tych krajach znaleziono skamieliny prehistorycznego ssaka.
Do dziś niewiele wiadomo o Eucyon’ie (tryb życia, nawyki żywieniowe, długość życia, anatomia itp.), ale gdyby nie ten zwierz to na świecie mogłyby nie pojawić się wilki, a co za tym idzie – psy.
Około 6 mln lat temu część osobników z nowopowstałego gatunku zaczęła przemieszczać się z Ameryki Północnej do Azji, a potem do Europy.
W ciągu kilku milionów lat wszyscy przedstawiciele E. davisi wyewoluowali w zwierzęta rodzaju canis. Lecz powstanie wilków, kojotów i szakali poprzedziło powstanie psowatych.
Powstanie wilków szarych w Euroazji i Ameryce.
W Euroazji pojawił się canis chihliensis, który początkowo osiedlił się w północnych Chinach między 3 a 4 mln lat temu. Około 2 mln lat temu doszło do przełomu ewolucyjnego i z c. chihliensis powstało kilka gatunków. Część z nich czyli C. arnensis, C. etruscus i C. falconeri z czasem przybyły do Europy.
Canis lepophagus.
Dzięki temu prehistorycznemu drapieżnikowi na kontynencie amerykańskim powstały wilki. Do dziś nie ma jednej ustalonej wersji w kwestii tego jak przebiegła ścieżka ewolucyjna od canis lepophagus do wilka szarego. Jest kilka kilka teorii autorstwa cenionych badaczy :
1) Fiński paleontolog B. Kurten ze swoich analiz i badań wywnioskował że c. lepophagus wywodzi się od mioceńskich canis (czyli żyjących między 23 a 5 mln lat temu) w Ameryce Północnej. Populacja tego drapieżnika miała także rozpowszechnić się po Euroazji jako osobniki spokrewnione z canis arnensis.
2) C. S. Johnston uważał c. lepophagus za zwierzę, które miało smuklejszą sylwetkę i czaszkę niż współczesne canis latrans. Przedstawiciele wymarłego psowatego stali się małymi kojotami, które są bezpośrednimi przodkami dzisiejszych (większych).
Natomiast zwrócił uwagę że były wyjątki wśród osobników tego prehistorycznego gatunku – w Teksasie znaleziono szkielety mające szerokie i duże czaszki w porównaniu ze znanymi obecnie kojotami.
R. M. Nowak na podstawie tych i podobnych znalezisk zasugerował że teksańskie znalezisko to szczątki wyodrębnionej populacji c. lepophagus z której potem powstały wilki w tzw. Nowy świecie.
3) Amerykański naukowiec R. H. Tedford zanegował wnioski Nowaka i Johnston’a stwierdzając że uzębienie canis lepophagus z Teksasu jest pozbawione wilczych cech i wówczas nie można mówić o bardzo bliskim pokrewieństwie z amerykańskimi canis. Tedford uważał to pokrewieństwo za znacznie dalsze przy czym nie przeczył że prehistoryczny drapieżnik jest przodkiem wilka.
Canis priscolatrans.
Canis priscolatrans był psowatym przypominającym, pod względem budowy czaszki, wilka czerwonego (canis rufus). W porównaniu ze współczesnymi wilkami miał bardziej złożone uzębienie.
Badacze od lat toczą spór o to jak powstał ten drapieżnik i jakie jest jego miejsce w historii ewolucji rodzaju canis. Oto przykłady stanowisk w naukowej dyskusji :
– B. Kurten najpierw wskazywał na duże podobieństwo między canis arnensis (z Euroazji) a canis priscolatrans. Według fińskiego naukowca oba gatunki mogły wywodzić się z jednej populacji drapieżników z rodziny psowatych (o wyglądzie dużych kojotów).
– R. M. Nowak na podstawie swoich analiz wywnioskował, że canis priscolatrans to odpowiednik europejskiego canis etruscus i zanegował teorię Kurtena o bliskim pokrewieństwie canis arnensis i amerykańskiego canis.
Po zapoznaniu się z argumentami Nowaka, Kurten zmienił stanowisko i zaproponował nową teorię według której c. etruscus i c. priscolatrans należały do jednej grupy zwierząt rodzaju canis z której miał powstać wilk szary. Kurten nie miał pewności na ile te dwa gatunki prehistorycznych psowatych są genetycznie bliskie innemu gatunkowi – c. lepophagus (zastanawiał się czy wszystkie trzy canis można umieścić na jednej gałęzi ewolucji ?).
– Tedford na podstawie odkrycia leżących obok siebie szczątków dwóch gatunków canis – edwardii i lepophagus – stwierdził że pierwszy drapieżnik ma takie samą morfologię czaszkowo-dentalną jak c. priscolatrans co było pretekstem do zanegowania łacińskiej prawidłowości nazwy priscolatrans.
Canis mosbachensis.
Jeśli canis etruscus były dalszymi przodkami wilków szarych to między nimi powinien być canis mosbachensis który powstał w środkowym plejstocenie. Był to wilk wielkości obecnego wilka szarego indyjskiego.
Naukowcy są pewni że w późniejszej linii ewolucyjnej canis mosbachensis powstały (kolejno po sobie) c. lunellensis, a po nim c. santenaisiensis i jako ostatni pojawił się c. maximus (czyli wilk plejstoceński). Czy od tego ostatniego powstałby canis lupus ? Może tak może nie – wśród badaczy pojawiły się inne koncepcje na końcowy etap ewolucji wilka szarego.
Canis armbrusteri.
Kolejne spory dotyczyły dużego psowatego bardzo przypominającego współczesnego wilka – canis armbrusteri. Po zbadaniu znalezionych szczątków, a szczególnie zębów, tego wymarłego gatunku naukowcy początkowo ustalili że jest to bezpośredni przodek canis priscolatrans. Jak to bywa w świecie nauki w kontrze do „mainstreamu” akademickiego pewien badacz zanegował wnioski kolegów po fachu – był nim R. A. Martin, który doszedł do innego wniosku. Według niego canis armbrusteri to była pierwsza forma canis lupus. Jeśli by mu wszyscy przyznali rację to ten artykuł zakończyłby się w tym miejscu. Jednak R. M. Nowak i R. H. Tedford nie zgodzili się z Martinem.
Wilk straszny - Aenocyon dirus.
Nowak uważał że od c. armbrusteri wyodrębnił się c. priscolatrans od którego z kolei wyewoluował Aenocyon dirus (przez niektórych nazywany canis dirus) – to Wilk straszny czyli wg Nowaka przodek wilka szarego. Tedford na podstawie badań czaszek i zębów kilku wymarłych drapieżników z rodzaju canis rozbudował dalszą drogę ewolucji c. armbrusteri – według fińskiego naukowca ten psowaty był przodkiem także południowo-amerykańskich gatunków z rodzaju canis czyli canis gezi i canis nehringi.
Dzieje Wilka strasznego w Ameryce.
Ten prehistoryczny drapieżnik, którego łacińska nazwa brzmi Aenocyon dirus występował początkowo w Ameryce Południowej w epoce plejstocenu. Potem wilk straszny rozpowszechnił się w Ameryce Północnej co de facto spowodowało rozłam w jego populacji około 6 mln lat temu – mogłoby to oznaczać że północnoamerykańskie Wilki straszne dały początek współczesnym wilkom szarym.
Jednak badania z 2021 r. nie wykazały by canis lupus wyewoluował bezpośrednio od Aenocyon dirus. Wówczas wynikałoby z tego, że oba gatunki znajdują się na osobnych liniach ewolucyjnych.
Dyskusja o Wilku strasznym między naukowcami wciąż trwa. Pozostaje oczekiwać na kolejne wyniki badań i co z nich wywnioskują badacze ewolucji wilków.
Jakie gatunki powstały od wilka szarego ?
Przez kilkadziesiąt tysięcy lat trwał proces dzielenia się populacji wilka szarego (canis lupus) na znane nam dziś podgatunki.
Jednak powstało też kilka gatunków wilków :
- wilk czerwony (canis rufus),
- wilk wschodni (canis lycaon),
- wilk egipski (canis lupaster).
Powyższe trzy gatunki także mają swoje podgatunki, ale powstało ich niewiele.
Od wilka szarego również oddzieliły się psy (canis familiaris) – nastąpiło to 40 tysięcy lat temu. Psy przyłączyły się do człowieka, a ten przez tysiąclecia udomawiał i tworzył i nadal tworzy nowe rasy. Człowiek nie omieszkał również krzyżować ze sobą psów i wilków przez powstały wilczaki.
W wyniki hybrydyzacji z wilków z kojotami do bardzo dawna powstają kojotowilki.
Ewolucja wilków (jak i rodzaju canis) wciąż trwa.
Materiały źródłowe :
1) „Dispersal of the Canini (Mammalia, Canidae: Caninae) across Eurasia during the Late Miocene to Early Pleistocene” (publ. w 2010 r.) – M. Sotnikova, L. Rook.
2) „Dogs: Their Fossil Relatives and Evolutionary History” (publ. w 2008 r.) – X. Wang, R. H. Tedford.
3) „Wolves: Behaviour, Ecology and Conservation” (publ. w 2003 r.) – L. D. Mech, L. Boitani.
4) „Pleistocene mammals of North America” (publ. w 1980 r.) – E. Anderson, B. Kurten.
5) „Phylogenetic Systematics of the North American Fossil Caninae (Carnivora: Canidae)” (publ. w 2009 r.) – E. B. Taylor, X. Wang, R. H. Tedford.
6) „North American Quaternary Canis” (publ. w 1979 r.) – R. M. Nowak.
7) Artykuł pt. : „Dire wolves were the last of an ancient New World canid lineage” opublikowany w magazynie naukowym „Nature” w 2021 r. – autorzy A. R. Perii, K. J. Mitchell, A. Mouton.
8) „The wide ranging genus Eucyon” (publ. w 1996 r.) – Tedford & Qiu.
Wsparcie projektu.
Chcesz mieć swój udział w tworzeniu największej skarbnicy wiedzy o wilkach w polskim internecie ?
Dowiedz się jak możesz wesprzeć Wilczy portal 🙂
