Rodzina wilków niesłusznie jest nazywana watahą ponieważ relacje między spokrewnionymi jej członkami opierają się na wzajemnej miłości i trosce. Oczywiście zdarzają się spory i nieporozumienia. Dzięki odpowiedniej komunikacji między wilkami i uznaniu autorytetu starszych wilków przez młodsze rodzina stanowi jedność.
To kwestia charakteru wilków.
O tym jak powstaje i funkcjonuje wilcza familia, co jest dla grupy wilków najważniejsze przeczytasz w kolejnych akapitach.
Proces tworzenia się rodziny.
Proces powstania rodziny wilków wygląda (w skrócie) następująco :
- moment gdy wilk (basior) znajdzie swoją wilczycę (waderę) i decyduje się z nią związać ()
- znalezienie terytorium i wyznaczenie jego granic („Własne gniazdko”)
- rozmnażanie i ochrona wadery w ciąży
- narodziny i wychowywanie szczeniąt.
Teraz przejdźmy do opisu każdego z wymienionych etapów.
Łączenie się w parę.
Największe psowate z rodzaju canis gdy łączą się w pary to na całe życie czyli są sobie wierne. Z tego między innymi są znane. Gdy wilkowi umrze partner(ka), to na jego miejsce może pojawić się inny osobnik.
Jednak jak dochodzi do powstania związków u tych psowatych z rodzaju canis ?
Wilczą parę tworzą niespokrewnieni ze sobą samiec i samica, zakładając że dzieje się to w warunkach naturalnych lub na danym obszarze nie dochodzi do chowu wsobnego.
W każdej rodzinie jest wilk, który niedługo po uzyskaniu płodności, opuszcza je by poszukać partnera, a z czasem założyć własną familię.
Gdy zejdą się drogi basiora i wadery oraz zdarzy się to co najważniejsze – czyli staną się parą osobników decydujących się spędzić ze sobą resztę życia – to powstaje zalążek przyszłej wilczej rodziny.
Może dojść do sytuacji w której kilkoro rodzeństwa razem odłącza się od rodziców i tworzą nową grupę . Jeśli część lub każde z nich znajdzie swoją drugą połówkę i wyda na świat potomstwo to ich szczenięta będą miały ciocie, wujów i kuzynów (tak duże rodziny zaobserwowano w Parku Narodowym Yellowstone).
Wybór miejsca.
Kolejnym etapem życia pary zakochanych i ufających sobie wilków jest znalezienie miejsca do zamieszkania. To długi i wymagający wysiłku proces ponieważ przyszli rodzice szukają własnego terenu przebywając dziesiątki kilometrów dziennie. Terytorium które ma stać się ich domem musi być niezajęte przez jakiekolwiek wilki czy inne drapieżniki.
Powierzchnia terytorium każdej wilczej familii zależy od kilku czynników :
- ukształtowania regiony – czy są to niziny czy góry,
- od części świata w jakiej występuje wilk (w Europie Wschodniej wynosi od 150 do 400 km kwadratowych, a na Syberii i w Kanadzie może to być nawet kilka tysięcy km kw.)
- możliwości ekspansji – im bardziej powiększa się rodzina tym więcej potrzebuje ona terenu do życia co może wiązać się z dokonywaniem przejęć na wolne tereny. Bywają także agresywne grupy które wykorzystując przewagę liczebną lub siłową atakują siedliska innych wilczych rodzin.
- obfitości terenów w zwierzynę łowną – im mniej pożywienia tym dalej wilk będzie szukał.
Oczywiście wilki, tak jak wiele innych gatunków zwierząt, zostawiają ślady zapachowe lub zrobione w ziemi oznaczając tak przejęty rejon. Robią to używając moczu (oddając go nie na ziemię, a na obiekt wystający wyżej nad ziemię po to by wiatr rozniósł zapach), odchodów i pazurów do drapania ziemi. W ten sposób właściciele terenu dają przekaz obcym wilki, że nie są tutaj mile widziane. Oznaczenia te to również informacja dla członków rodziny że znajdują się na odpowiednim terytorium.
Rozmnażanie.
Po wybraniu własnego terenu i zasiedleniu go para wilków może przejść do kolejnego kroku budowy rodziny – spłodzić potomstwo.
Wilki mogą swoje pierwsze rozmnażanie odbyć w trzecim roku życia (w większości przypadków). Jednak wiek kiedy samiec i samica mogą to robić nie jest wartością stałą dla wszystkich par przyszłych rodziców. Powodami tego są czynniki środowiskowe. Te sprzyjające rozmnażaniu to :
- stan zdrowia partnerów
- obfite pożywienie na terenie łownym,
- możliwość wychowania młodych aby lepiej wykorzystać obfite zasoby.
Miejsce narodzin szczeniąt.
Miejsce w którym samica rodzi młode może być norą, wykrotem albo na ziemi w dobrze osłoniętym legowisku. Jeśli samica decyduje się na norę to sama ją kopie w okresie letnim, wybierając miejsca takie jak klify nad brzegami rzek, szczeliny w skałach czy dziury gęsto pokryte roślinnością. Nora musi być skierowana na południe celem wystawienia jej na ekspozycję słońca (dzięki czemu wilczątka wychodzące z brzucha matki będą znajdować się w dobrze ogrzanym miejscu).
Wilczyca jednak najczęściej wykorzystuje nory zrobione przez inne zwierzęta np. lisy, borsuki lub świstaki albo norę którą wykorzystywali jej przodkowie. W ten sposób takie miejsce może służyć nawet kilkadziesiąt lat.
Wadery mające więcej niż trzy lata mogą rodzić szczenięta w każdym wieku. Ruja u wilczyc następuje w okresie między lutym a marcem – przynajmniej tak to wygląda dla wilków z umiarkowanego klimatu. Ciąża trwa od 60 do 65 dni.
W dniu porodu wadera oddala się od rodziny i wydaje na świat potomstwo.
Najczęściej wydają jeden miot w ciągu roku i jest to od 4 do 7 noworodków, rzadziej do 12 (zależy to podgatunku lub gatunku wilka oraz czy organizm wadery nie toczy jakaś choroba i dobrze się odżywia).
Od 50 do 85 % szczeniąt nie dożywa pierwszego roku życia.
Jak wilki budują rodzinę i kiedy ?
Okres kiedy powstają wilcze rodziny różni się w zależności od rejonu występowania podgatunku. Przykładowo wilki z Ameryki i Europy zakładają swoje familie na przełomie trzeciego i czwartego kwartału roku.
Rodzinę tworzy para założycielska, która jej przewodzi. Pozostali członkowie to ich potomstwo z pierwszego miotu, a z czasem kolejnych miotów. W dużych rodzinach zdarza się że w nowo założonej familii jej członkami są bracia, siostry samca lub samicy pary przywódców – jest to zależne od tego ile wilków odłącza się równocześnie od starej rodziny by założyć nową. Wilki rzadko, ale jednak przyjmują do swoich familii niespokrewnione osobniki przez co zapobiegają związkom kazirodczym.
Jak funkcjonuje wilcza rodzina ?
Nie można stwierdzić że rodzina wilków tworzy sztywną strukturę z sformalizowaną hierarchią, gdzie samiec pary założycielskiej to dyktator narzucający swoją wolę podwładnym, którzy jeśli nie będą posłuszni zostaną ukarani czy nawet zabici. Takie zachowania zostały zaobserwowane przede wszystkim w hodowlach. Bardzo rzadko występują w naturze jednak wtedy to despota pewnego dnia zostaje zabity przez swoich krewnych. Opiekę nad jego szczeniętami przejmuje w zależności od sytuacji brat lub siostra.
Dla tych psowatych najważniejsze jest w grupie umacnianie więzów rodzinnych, solidarność, harmonia i pokojowe współistnienie.
Wilki uznają autorytet swojego przywódcy i jego wybranki. Głowa rodziny to ten osobnik, który ma zapewnić przyszłość swojej grupie, dbać o jej potrzeby. Jednak nie podejmuje wszystkich decyzji sam. Samiec jako lider przy najtrudniejszych wyborach zdaje się na decyzje swojej wadery co jest akceptowane przez całą rodzinę.
Warto też nadmienić że wilki pomagają sobie nawzajem, wspierają ranne i starsze osobniki poprzez lizanie ran lub przynoszenie (wcześniej przeżutego) pokarmu.
Niezwykle istotnym aspektem życia drapieżników jest polowanie.
Podział ról w rodzinie.
Jakie obowiązki ma każdy członek w rodzinie wilków ?
Para założycielska przewodzi jej liderzy. Na nich spoczywa odpowiedzialność za każdy aspekt życia ich grupy. Każdy wilk w rodzinie, który ukończył pierwszy rok życia ma wyznaczone zadania. Wykonywane zadania mogą polegać na :
- opiece nad najmłodszymi wilkami czyli przyszłością rodziny;
- byciu zwiadowcą który prowadzi rozeznanie otoczenia, w tym ostrzega swoich przed nadchodzącym zagrożeniem;
- pełnieniu konkretnej funkcji w czasie polowania czyli ktoś poszukuje śladów, ktoś zagania cel polowania w odpowiednie miejsce, a ktoś zadaje śmiertelny cios ofierze;
- wykorzystywaniu swoich atutów by być pożytecznym dla rodziny (np. najsilniejszy osobnik będzie torował drogę, a najcierpliwszy będzie niańczył szczenięta).
Opieka i wychowanie potomstwa.
Dzieci to przyszłość każdego gatunku. Wilki jak tylko mogą chronią swoje szczenięta.
Nie wszystkim młodym z miotu udaje się przeżyć pierwszy rok. Na wolności zabijają je najczęściej choroby bądź pasożyty (nawet najbardziej kochający i troskliwi rodzice nie uratują wszystkich wilczków z miotu).
Te które przeżyją uczą się wszystkiego od matki i ojca poprzez obserwację. Młode wilków dostają sporą swobodę w celu uczenia się na błędach i ponoszenia konsekwencji swojego postępowania . Wilczy rodzice potrafią zastosować kary wobec swoich dzieci, ale nie są one z tych okrutnych.
Śmierć głowy rodziny.
Po śmierci przywódcy jego następcą może zostać jego partnerka lub wilk który wykazał się wcześniej odpowiednimi cechami niezbędnymi do przewodzenia rodzinie. Wilk który ma być nową głową rodziny wilków musi :
- wzbudzać zaufanie i szacunek,
- podjąć inicjatywę gdy wymaga tego sytuacja,
- mieć doświadczenie w przeprowadzeniu polowań,
- umieć rozstrzygać spory w rodzinie.
Dbanie o dobro wspólne.
Chociaż wilk i wilczyca z pary założycielskiej cieszą przywilejami, takimi jak pierwszeństwo w jedzeniu, to każdy członek rodziny wilków wyciąga jakieś korzyści.
Podczas dzielenia pożywienia wilki uczestniczące w polowaniu zdają się na lidera grupy w kwestii dzielenia zdobyczy. Samiec musi tak dysponować zdobytym jedzeniem by starczyło ono dla wszystkich członków rodziny, a przede wszystkim dla tych najmniejszych, których wadera przestała karmić mlekiem i jeszcze nie nauczyły się polować. Jeśli wadera jest w ciąży i leży w norze to samce przynoszą jej pożywienie.
Bywają dni lub tygodnie podczas których wilki dysponują małą ilością pokarmu i dorośli muszą sobie „odjąć od ust” by jedzenia starczyło dla najmłodszych.
Nigdy nie występuje sytuacja w której lider „nażarłby się” kosztem i wyzyskiem pozostałych wilków. Inaczej wilcza rodzina by nie przetrwała nawet roku.
Polowania w życiu rodziny muszą być regularne. Często odbywają się też te indywidulane, robione przez członków rodziny polujących na małe żyjątka. Grupowe organizowane są na średniej (np. sarny) lub wielkiej zdobyczy takie jak łoś, jeleń czy wół.
Odejście straszych potomków.
Cześć osobników powyżej trzeciego roku życia postanawia odejść z rodziny i próbują założyć własne lub przyłączyć się do innych (rodzin). Odejścia dorosłych osobników następują zazwyczaj latem.
Para założycielska zostaje na swoim terenie dożywotnio. Pozostali członkowie albo są w „kolejce” do odejścia albo poświęcają się całkowicie dotychczasowej rodzinie.
Rodzinne wyprawy.
Rodzina wilków przemieszcza się po swoim terytorium w sposób zorganizowany i bezpieczny.
Zazwyczaj drapieżniki idą truchtem w formacji zwanej sznurowaniem czyli jeden osobnik idzie za drugim i w ten sposób grupa zostawia za sobą ślady biegnące w jednym kierunku i jednej linii. Jednak podczas czegoś w rodzaju rodzinnego spaceru wilki trzymają się blisko siebie, bez określonej formacji.
W myśleniu o wilkach upowszechniło się twierdzenie że „lider stada idzie zawsze na przodzie”.
Jednak naprzód idą „zwiadowcy” mający na rozeznać się co danym momencie jest drodze – czy jest przeszkoda ? czy czai się jakieś niebezpieczeństwo ? Głowa rodziny wyjdzie naprzód tylko jeśli będzie to niezbędne.
Zazwyczaj lider jest w środku grupy. Wilki z tyłu patrzą czy ktoś z rodziny nie zbacza. Oczywiście pilnują też tyłu grupy.
Czy wilcza rodzina może przestać istnieć ?
Śmierć jednego z przywódców zmienia rodzinę wilków, ale nie powoduje jej rozpadu. Samiec może wybrać inną partnerkę i na odwrót.
W zasadzie koniec istnienia wilczej familii, czyli sytuacji w której wszyscy członkowie umierają, to bardzo rzadkie przypadki i bardziej wynikające z, ingerencji człowieka niż działań natury. W wilczej rodzinie następuje okresowo ubytek lub przyrost jej członków.
Materiały źródłowe :
1) „Wolves: Behaviour, Ecology and Conservation” (publ. w 2003 r.) – Autorzy : L. D. Mech i L. Boitani.
2) „O wilkach i ludziach” (publ. w 2021 r.) – Autor : B. Lopez.
3) „Mądrość wilków” (publ. w 2022 r.) – Autor : E. H. Radinger.
Wesprzyj.
Chcesz mieć swój udział w tworzeniu największej skarbnicy wiedzy o wilkach w polskim internecie ?
Dowiedz się jak możesz wesprzeć Wilczy portal 🙂
